Διεκδικεί τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2016. Έχει ήδη κερδίσει μια θέση στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 1986. Ξεπροβάλλει με μεσαιωνικό αέρα μιας πόλης που έχει γνωρίσει πολλούς κατακτητές και μεγάλη αίγλη. Το πανέμορφο Καθέρες το απολαμβάνουν μόλις 91.600 κάτοικοι, που περπατούν στα πλακόστρωτα και ακούν ακόμη τους ήχους από τις οπλές των Ρωμαίων, των Βησιγότθων και Αράβων Αλμοχάδων από τη Βόρειο Αφρική, που πέρασαν από εδώ. Το πέρασμά τους άφησε το αποτύπωμά τους στα κτίρια και τις επαύλεις, που ανακαινισμένα και φροντισμένα στολίζουν το φωτογραφικό φακό των πολλών επισκεπτών που φτάνουν εδώ, ανακαλύπτοντας ένα καλά κρυμμένο μυστικό θησαυρό της Ισπανίας.
Για πολλά χρόνια, στην περιφέρεια της Εξτρεμαντούρα της νοτιοδυτικής Ισπανίας το Cáceres ήταν, και είναι ακόμη, μια πόλη που αποτελεί εξαιρετικό υπόδειγμα εξέλιξης. Δύο ήταν οι περίοδοι που καθόρισαν την τύχη της και μέχρι σήμερα της δίνουν την εικόνα ενός αραβικού φρουρίου (από την Κυριαρχία των Αράβων μέχρι το 1229 με την υποταγή στο Χριστιανισμό) και ενός φέουδου (μεταξύ 14ου- 16ου αιώνα). Οι ρίζες της και η ιστορία έχουν συνδεθεί άρρηκτα με το σύγχρονο παρόν, κυρίως εξαιτίας των ανθρώπων που κατοικούν εδώ και μπόρεσαν, ενάντια στη διάβρωση του χρόνου, να προστατέψουν και να παραδώσουν στις επόμενες γενιές ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα μεσαιωνικής εποχής και εποχής της αναγέννησης.
Τα παλάτια και οι επαύλεις που άλλοτε κατοικούνταν από τις οικογένειες των λόρδων ή στέγαζαν διοικητικές υπηρεσίες, με τα εμβλήματά τους, τους πύργους και τις επάλξεις τους, υποδηλώνουν τον αμυντικό χαρακτήρα της πόλης. Πρόκειται για μια από τις φτωχότερες σε κατά κεφαλή εισόδημα περιφέρειες της Ισπανίας, πρωτεύουσα της Περιφέρειας της Εξτρεμαδούρα, αλλά από τις πλουσιότερες σε πολιτιστική κληρονομιά, γαστρονομία και παρθένα φύση. Ένα κοκτέιλ που μεθά τον επισκέπτη και του χαρίζει μοναδικές στιγμές χαλάρωσης.
Είναι πραγματική πρόκληση για τον ταξιδιώτη να χαθεί στο λαβύρινθο των λιθόστρωτων και στις πλατείες της, περπατώντας κάτω από αψίδες, πύργους και προμαχώνες, μέσα σε εκκλησίες, όμορφα μοναστήρια και εντυπωσιακά παλάτια. Από τον Αραβικό μέχρι τον Γοτθικό ρυθμό και από την Ιταλική Αναγέννηση μέχρι τις επιρροές της Αμερικής και τις ινδιάνικες ζωγραφιές, ανακαλύπτει μια ξεχωριστή γαλήνη και μια γραφικότητα. Τα πανδοχεία, τα εστιατόρια, η κουζίνα και τα τοπικά κρασιά, αναζωογονούν τόσο, όσο και ένας ολιγόλεπτος περίπατος κάτω από τη σκιά των δέντρων ή στις ανθισμένες πλακόστρωτες αυλές που αποκαλύπτονται όταν κανείς κρυφοκοιτάξει κανείς μέσα από τις εντυπωσιακές πόρτες που οδηγούν στις πολυτελείς επαύλεις που βρίσκονται στο πέρασμά του.
Η πόλη εντός των τειχών
Μια μπουκιά είναι η πόλη του Cáceres, που είναι εύκολο να τη γνωρίσει κανείς, μέσα από μια ημερήσια περιπλάνηση. Η φιλόξενη και γοητευτική Πανεπιστημιούπολη ανοίγει μια ζεστή αγκαλιά σε όλους τους επισκέπτες. Λιθόστρωτα σοκάκια με κτίρια από την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, σχηματίζουν μια από τις ομορφότερες εικόνες της πόλης αυτής, που έχει ανακηρυχτεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 1986. Έχοντας διαβάσει το... μάθημά μου, επέλεξα να μείνω σε ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της πόλης, το πρώην ανάκτορο του Διοικητή του Alcuescar ή αλλιώς Torre Οrgaz, που έχει μεταμορφωθεί σε παραδοσιακό Parador. Πρόκειται για εξαιρετικό δείγμα ιστορικού κτιρίου του Cáceres, κατασκευής του 14ου αιώνα και ανακαινισμένο τον 15ο και 16ο αιώνα, που σήμερα έχει μεταμορφωθεί σε ένα από τα ομορφότερα paradores της Ισπανίας. Μετά από ένα ομολογουμένως εξαιρετικό πρωινό, με το χάρτη ανά χείρας και τις φωτογραφικές μηχανές επ' ώμου, ξεκίνησα το ταξίδι της ιστορικής εξερεύνησης. Το μεγαλύτερο μέρος του τείχους που περιβάλλει το Cáceres ανήκει στην περίοδο των Αλμοχαδών, που προίκισαν την πόλη με εντυπωσιακά μνημεία, αλλά διατηρεί και μεγάλο πλούτο μεσαιωνικών αμυντικών πύργων, -σώζονται κάπου 12 από τους 30-, όπως τους Bujaco, Yedra και Horno, που κατασκευάστηκαν τον 12ο αιώνα. Ο πρώτος είναι και ένας από τους ομορφότερους. Γνωστός και ως «Νέος Πύργος» ή «Παρατηρητήριο», πήρε το όνομά του από τον Χαλίφη Abu-ya-gub. Αυτός ο ψιλόλιγνος πολυγωνικός πύργος, στα 25 μέτρα, γειτονεύει με το Μοναστήρι της Γαλήνης, που αρχικά κατασκευάστηκε τον 16ο αιώνα και ανοικοδομήθηκε τον 18 αι. σε ρυθμό μπαρόκ.
Σημείο συνάντησης όλων των επισκεπτών αλλά και αφετηρία της περιήγησης είναι η 150 μ. μήκους Plaza Mayor, έξω από τα τείχη. Πρόκειται για μια άνετη και μεγάλη πλατεία, περιστοιχισμένη από κτίρια, δέντρα, παγκάκια και πολλά εστιατόρια. Εδώ, θα δοκιμάσετε ό,τι έχει να κάνει με χοιρινό, καθώς είναι η κύρια πρώτη ύλη κάθε γεύματος. Οι επιλογές πολλές, οι προτάσεις πάντα προσεγμένες και ενδεικτικές της περιοχής: ένα είδος βραστού κρέατος με αρνί ή μικρή γίδα, την caldereta, το migas (τηγανητό ψωμί με λουκάνικο chorizo και χοιρινή γέμιση), σούπες sopas canas (με βάση το γάλα, το ψωμί, το λάδι την πάπρικα και το σκόρδο), "ropavieja" (κρέας σε σάλτσα με αυγά και τομάτες). Φυσικά, όλα συνοδεία τοπικών κρασιών με προστατευμένη Ονομασία Προέλευσης Ribera del Guadiana και για επιδόρπιο, τοπικά χειροποίητα γλυκά από το μοναστήρι San Pablo. Όσο για διασκέδαση, πολλά μπαράκια βρίσκονται στην περιοχή La Cruz de los Caidos και Plaza de Colon, ενώ η Plaza Mayor, η Calle Pizarro και La Madrilla είναι γεμάτη tapas.
Ξεκινώντας από την Μεγάλη Πλατεία, λοιπόν, μπήκα στο ιστορικό κέντρο με κατεύθυνση την πλατεία Santa Maria, ακολουθώντας την οδό (Calle στα ισπανικά) Arco de la Estrella. Πέρασα κάτω από την Καμάρα του Αστεριού (Arco de la Estrella), ακολουθώντας νοερά τα ίχνη των καθολικών βασιλέων, Ισαβέλλας της Καστίλης και Φερδινάνδου του 5ου της Αραγονίας και έκανα με τη σειρά μου τη δική μου θριαμβευτική είσοδο στην παλιά πόλη. Το 1726 η πύλη ανακαινίστηκε και διαπλατύνθηκε από τον Manuel de Lara Churriguera σε μπαρόκ ρυθμό, σε αντικατάσταση της αρχικής Νέας Πύλης (Puerta Nueva) που υπήρχε από τους μεσαιωνικούς χρόνους και ήταν πολύ στενή για να περνούν οι άμαξες. Σημείωσα στο χάρτη την ιστορική διαδρομή που περικλείεται από τις κεντρικές πλατείες Santa Maria, San Jorge, de las Veletas και San Mateo και ξεκίνησα την εξερεύνηση.
Πρώτος σταθμός, η όμορφη πλατεία της Παναγίας, που στολίζεται με μια σειρά από παλάτια, ανάμεσά τους το ανάκτορο Carvajal, (15ος – 16ος αιώνας), που ανακαινίστηκε στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Η γραφική του κεντρική αυλή σε αναγεννησιακό ρυθμό φιλοξενεί μια παλιά συκιά ηλικίας χιλίων ετών. Δίπλα σε αυτό το μεγάλο οίκημα υπάρχει ακόμη ένας πύργος με το κυκλικό δάπεδό του κτισμένο τον 12ο αιώνα από τους Άραβες. Το παλάτι στις μέρες μας στεγάζει την Περιφερειακή Διοίκηση Τουρισμού και Χειροτεχνημάτων. Τα κτίρια της πλατείας συμπληρώνονται από το Ανάκτορο Mayoralgo του 16ου αιώνα, το μεγαλύτερο στην πόλη, και το Επισκοπικό Ανάκτορο. Το τελευταίο, έχει δύο προσόψεις, μια από τον 15ο αιώνα, με αψίδα στην κύρια είσοδο και μια άλλη αναγεννησιακή με επένδυση από πέτρα. Το σύνολο βρίσκεται απέναντι από τον Προκαθεδρικό ναό της Παναγίας, ένα γοτθικό κτίριο του 16ου αιώνα. Η είσοδος στο ναό είναι επιβεβλημένη, για να θαυμάσετε τα κεντρικά εικονοστάσια διακοσμημένα με ασημένια επένδυση. Το έργο των Guillén Ferrant και Roque Balduque, είναι κατασκευασμένο από ξύλο κέδρου και αποτελείται από γλυπτά και ανάγλυφα μεγάλης αξίας. Στα πλευρικά παρεκκλήσια, πέραν των μπαρόκ τάφων αξίζει να προσέξετε την εικόνα του Μαύρου Χριστού. Σύμφωνα με την παράδοση, όποιος τολμούσε να τον κοιτάξει ή να τον αγγίξει, πέθαινε. Μικρή παράκαμψη με οδηγεί στην πλατεία του Αγίου Παύλου, όπου βρίσκεται η έπαυλη Ovando, του 15ου αιώνα. Γειτονικά κτίρια είναι ο Πύργος των Πελαργών, ο μοναδικός που διατήρησε άθικτα τα προπύργιά του, μετά την παραχώρηση από την Ισαβέλλα την Καθολική. Σήμερα, ο επιβλητικός αυτός πύργος στεγάζει το Αρχηγείο Στρατού, ενώ στην κορυφή του, οι φουντωτές φωλιές των πελαργών τραβούν το βλέμμα. Αλλά και σε πολλά ακόμη κτίρια στη διαδρομή, αν κοιτάτε ψηλά, θα παρατηρήσετε αναρίθμητες φωλιές πελαργών, που στολίζουν τις οροφές των κτιρίων.
Ένα από τα ομορφότερα παραδείγματα της αρχιτεκτονικής στο Cáceres είναι το Παλάτι Golfines de Abajo (15ου αιώνα), με την εξαιρετική πρόσοψή του από τις αρχές του 16ου αιώνα, και τον συνδυασμό Γοτθικών και Μαυριτανικών στοιχείων. Αυτό το επιβλητικό κτίριο, που βρίσκεται στον ομώνυμο δρόμο, χρησιμοποιούντο για τη διαμονή των Καθολικών Μοναρχών κατά την επίσκεψή τους στην Πόλη και οδηγεί με μικρή παράκαμψη στην πλατεία San Jorge, που είναι αφιερωμένη στον προστάτη- Άγιο της πόλης. Σιγά σιγά κατευθύνομαι προς τα εκεί, για να φωτογραφήσω άλλα δύο μπαρόκ κτίρια, το μοναστήρι de la Compania de Jesus και την Εκκλησία San Francisco Javier.
Τα βήματά μου αντηχούν στο πλακόστρωτο. Είναι ήδη μεσημέρι και επικρατεί γαλήνη στα δρομάκια. Αν και θα λαχταρούσα μια στάση για καφέ ή φαγητό, συνεχίζω με το χάρτη στα χέρια για τον επόμενο σταθμό, την πλατεία de las Valetas. Εδώ βρίσκεται το Μουσείο του Caceres, που φιλοξενείται σε μια από τις σημαντικότερες επαύλεις της πόλης, το Παλάτι de las Valetas, του 16ου αι.. Κτισμένο πάνω σε ένα αραβικό ανάκτορο (alcázar), σήμερα στεγάζει σημαντικά ευρήματα της προ-ρωμαϊκής περιόδου. Το ισπανο- αραβικό υδραγωγείο είναι πράγματι ένα εντυπωσιακό δείγμα του ιστορικού παρελθόντος της πόλης. Ο περίπατος χαλαρός, πού και που σταματώ σε κάποιο κατάστημα αναμνηστικών γιατί, ως γνωστόν, οι αγορές προσφέρονται παντού και πάντα για όποιον έχει shopping mania. Όλο και κάτι θα βρείτε στα μαγαζάκια που ξεπροβάλλουν στα στενά σοκάκια, αλλά οι κυρίως εμπορικοί δρόμοι είναι στην περιοχή San Pedro και η οδός Pintones. Αν επισκεφτείτε κάποιο μοναστήρι, εκεί θα δείτε να πουλούν χειροποίητα γλυκά ενώ στο ιστορικό κέντρο αγοράστε κόκκινο κρασί και λικέρ κεράσι.
Συνεχίζω για την πλατεία του Ματθία. Μερικά ακόμη εντυπωσιακά κτίρια, όπως η Έπαυλη Paredes Saavedra, (15ος -16ος αιώνας), η οικία Lorenzo de los Ulloa (15ου αι.) και η έπαυλη Weather-Vanes βρίσκονται στο δρόμο μου. Η ομώνυμη εκκλησία San Mateo από τον 16ο αιώνα, καταλαμβάνει τη θέση ενός πρώην κεντρικού τζαμιού, στο ψηλότερο σημείο του λόφου. Συνειδητοποιώ ότι ο κύκλος της διαδρομής μου έχει κλείσει. Έχω φτάσει σιγά σιγά, πίσω στο σημείο απ' όπου ξεκίνησα. Κατεβαίνω τη σκάλα που οδηγεί πίσω στη Μεγάλη Πλατεία (Plaza Mayor), που περιβάλλεται από τους επιβλητικούς πύργους και την τάφρο los Balbos.
Κάθισα στο Εl Figon de Estaquio στην πλατεία San Juan, ένα παραδοσιακό εστιατόριο για το οποίο είχα ακούσει πολλά, απολαμβάνοντας ένα εξαιρετικό ποτήρι κρασί Marqués de Cáceres (προφέρεται Μαρκές ντε Κάθερες) και τη γευστικότατα Torta del Casar, από κατσικίσιο τυρί. Η μέρα έφτανε στο τέλος της και αυτή ήταν ίσως η ιδανικότερη στιγμή, καθώς ο ήλιος έδυε και ο ουρανός βαφόταν κόκκινος. Η μεσαιωνική αύρα λίκνιζε απαλά τα φύλλα των κερασιών, φέρνοντας μαζί της τον απόηχο της πολύχρονης ιστορίας του τόπου. Έκλεισα τα μάτια και έφερα στο νου την πανοραμική εικόνα της καστροπολιτείας, στα 498 μ. υψόμετρο, με τα νερά του Τάγου να κυλούν γαλήνια, όπως τόσους αιώνες πριν και την ανθισμένη φύση να στολίζει τα περίχωρα. Το πλούσιο σε γεύση και άρωμα κρασί μου γαργαλούσε τον ουρανίσκο και με χαλάρωνε ιδανικά, σημειώνοντας τον τέλειο επίλογο σε μια πανέμορφη πόλη, που μας προσκαλεί με ανεπιτήδευτη απλότητα της σε ένα ταξίδι τέχνης και πολιτισμού.
Και λίγη ιστορία...
Παλαιολιθικά ευρήματα στα σπήλαια Maltravieso και Conejar μαρτυρούν την πρώιμη ιστορία του Cáceres, με ζωγραφιές ηλικίας 20.000 ετών. Πιθανολογείται να ήταν φρούριο των Κελτών αλλά το σίγουρο είναι ότι η Castra Caecilia, το στρατόπεδο του παλιού Cáceres ιδρύθηκε από τον Quinto Caecilio Metello, το 79 π. Χ. και σε απόσταση μικρότερη των 2 χλμ. η Norba Caesarina, το 29 π.Χ., ως ρωμαϊκή αποικία. Με την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η πόλη καταλαμβάνεται από βαρβάρους και Βησιγότθους, μπαίνοντας σε μια περίοδο παρακμής, μέχρι τον ερχομό των Αράβων, οπότε σημειώνεται η πραγματική ακμή της. Έναν αιώνα αργότερα, το Cáceres θα ασπαστεί τον Χριστιανισμό, μετά την ανάκτησή του από τον Βασιλιά Alfonso IX του León. Στη διάρκεια του 14ου αιώνα παρατηρείται μεγάλη μετανάστευση των Hidalgos, Ισπανών λόρδων που γέμισαν την πόλη με επαύλεις και καστρόσπιτα, που συναγωνίζονταν σε ομορφιά τα θρησκευτικά κτίρια και ιερά. Αυτά τα φεουδαρχικά ανάκτορα ήταν τα αρχηγεία των αντίπαλων οικογενειών ευγενών, καθεμία από τις οποίες διέθετε τη δική της στρατιωτική φρουρά. Πολλοί συμμετείχαν σε ταξίδια προς την Αμερική, όπου έκαναν περιουσίες. Τον 15ο αιώνα, η Καθολική Βασίλισσα Ισαβέλλα έβαλε τέλος στην διαρκή φιλονικία για δύναμη μεταξύ των ευγενών, δίνοντας τη διαταγή να αφαιρεθούν οι πύργοι των επαύλεων και ενσωματώνοντας τις στρατιωτικές δυνάμεις που είχε η κάθε οικογένεια στον εθνικό στρατό του βασιλιά, σημαίνοντας την αρχή μιας περιόδου οικονομικής άνθησης. Τότε αναπτύσσεται και ισχυρή Ιουδαϊκή συνοικία, που τον 15ο αιώνα αριθμούσε 2.000 άτομα (σχεδόν 140 οικογένειες), μέχρι το 1492. Τον 19ο αιώνα έγινε πρωτεύουσα της επαρχίας με ισχυρή ανάπτυξη μέχρι τον Ισπανικό εμφύλιο.
Κείμενο: Ειρήνη Σδράκα
