Το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕ.Π.ΚΑ), ανεξάρτητη, μη κερδοσκοπική, μη πολιτική ένωση Καταναλωτών και μέλος της Consumers’ International (CI), της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης Καταναλωτών (BEUC), της Ομοσπονδίας Ενώσεων Καταναλωτών Ελλάδας (Ο.Ε.Κ.Ε.) μας ενημερώνει σχετικά με επιστολή της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενώσεων Καταναλωτών, προς τον κ. Tony Tyler, Διευθύνοντα Σύμβουλο της Διεθνούς Ένωσης Αεροπορικών Μεταφορών (IATA), σχετικά με καταχρηστικούς όρους στις συμβάσεις αεροπορικών εταιριών. Σκοπός της επιστολής είναι η επισήμανση των καταχρησιτικών όρων, συγκεκριμένων περιπτώσεων αλλά και η πίεση για αναμόρφωση της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας, προκειμένου οι καταναλωτές να είναι λιγότερο εκτεθειμένοι σε καταχρηστικές πρακτικές των αεροπορικών εταιριών.
Η επιστολή έχει ως εξής:
"Σας γράφουμε, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενώσεων Καταναλωτών (BEUC), αναφορικά με συγκεκριμένους όρους, που αναγράφονται, στις συμβάσεις αεροπορικών μεταφορών και για τους οποίους Ευρωπαϊκές Αεροπορικές Εταιρίες έχουν καταδικαστεί, σε μια σειρά αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων, οι οποίες κρίνουν αθέμιτους (καταχρηστικούς) ορισμένους όρους και προϋποθέσεις των συμβάσεων των εταιριών, με τους επιβάτες.
Η αύξηση των καταχρηστικών όρων, στις συμβάσεις αεροπορικών μεταφορών, είναι ένα ζήτημα που προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία στις οργανώσεις των καταναλωτών σε όλη την ΕΕ. Τα τελευταία χρόνια, πολλά από τα μέλη μας, σε εθνικό επίπεδο (συμπεριλαμβανομένων Test-Achats/Test- Aankoop, στο Βέλγιο, DECO, στην Πορτογαλία, OCU, στην Ισπανία, UFC-Que Choisir, στη Γαλλία, VZBV, στη Γερμανία και VKI, στην Αυστρία) έχουν ασκήσει αγωγές, κατά μεγάλων ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιρειών (συμπεριλαμβανομένων των Brussels Airlines, Iberia, Air France, TAP, Vueling, Ryanair και EasyJet).
Ως αποτέλεσμα των ενεργειών αυτών, πολλοί όροι και προϋποθέσεις, που επανειλημμένα, χρησιμοποιούνται, τόσο από αεροπορικές εταιρείες - μέλη σας όσο και από άλλες αεροπορικές εταιρίες, έχουν κηρυχθεί καταχρηστικοί, από Εθνικά Δικαστήρια".
Η BEUC σημειώνει ότι ένας σημαντικός αριθμός των όρων που εξετάστηκαν και κρίθηκαν καταχρηστικοί, από διάφορα Δικαστήρια, βασίζονται στο έγγραφο Προτεινόμενη Πρακτική 1724 της ΙΑΤΑ (ΙΑΤΑ RP 1724). Το γεγονός ότι το κορυφαίο διεθνές όργανο εκπροσώπησης του κλάδου των αερομεταφορών συνιστά τη χρήση όρων, που κρίθηκαν νομικά αθέμιτοι, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στις συμβάσεις των επιβατών, αποτελεί σημαντική ανησυχία, για εμάς.
Παρακάτω θα βρείτε μια λίστα, με τους συμβατικούς όρους, που συνιστώνται από την IATA, οι οποίοι, υπό το φως της πρόσφατης νομολογίας, είναι οι πιο προβληματικο για τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένες, από τις αποφάσεις που αναφέρονται, παρακάτω, δεν έχουν, ακόμη, αποκτήσει ισχύ δεδικασμένου. Επίσης, αναφέρονται και άλλες προβληματικές ρήτρες, οι οποίες δεν θα πρέπει να επιτρέπονται, σε συμβάσεις αεροπορικών μεταφορών.
Συμφωνίες κοινού κωδικού, χωρίς τη συγκατάθεση του επιβάτη
Στις συμφωνίες κοινού κωδικού, μια αεροπορική εταιρεία πουλά εισιτήρια ια μια πτήση, η οποία εξυπηρετείται από άλλον αερομεταφορέα. Σε πρόσφατες αποφάσεις, κατά της Brussels Airlines και της Iberia, τα δικαστήρια του Βελγίου και της Ισπανίας έκριναν ότι αυτός ο όρος είναι καταχρηστικός, εκτός εάν ο επιβάτης δίνει εκ των προτέρων τη συγκατάθεσή του για τη συμφωνία κοινού κωδικού. Ο λόγος που ο όρος κρίθηκε καταχρηστικός είναι ότι η μεταφορά από άλλο φορέα θα μπορούσε να μειώσει τις συμβατικές εγγυήσεις, που ο καταναλωτής έχει, με μια αεροπορική εταιρεία. Το άρθρο 2.3 της ΙΑΤΑ RP1724 επιτρέπει τέτοιες πρακτικές, χωρίς να ζητηθεί η συγκατάθεση του καταναλωτή.
Χρήση του όρου "μη εμφάνισης" (non show)
Το άρθρο 3.3 της ΙΑΤΑ RP1724 επιβάλλει την υποχρέωση του επιβάτη να τηρεί, αυστηρά, ολόκληρη τη διαδρομή της πτήσης, έτσι ώστε, αν ο επιβάτης χάνει ή δεν πραγματοποιεί το ένα κομμάτι μιας πτήσης με επιστροφή, η εταιρεία μπορεί, αυτόματα και μονομερώς, να ακυρώσει το υπόλοιπο τμήμα της διαδρομής και να ακυρώσει τη σύμβαση. Αρκετές αποφάσεις, σε διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας) έχουν κυρήξει αυτόν τον όρο ως καταχρηστικό, σε υποθέσεις κατά των αεροπορικών εταιρειών, όπως η Lufthansa, η British Airways και η Iberia. Πιο πρόσφατα, στο πλαίσιο προσφυγής που κατατέθηκε από την ισπανική οργάνωση καταναλωτών μέλος της BEUC, OCU, η Iberia Airlines καταδικάστηκε για τη χρήση αυτού του όρου.
Υποχρέωση των επιβατών να επιβεβαιώσουν κρατήσεις
Σύμφωνα με το άρθρο 5.5 της ΙΑΤΑ RP 1724, ο αερομεταφορέας έχει τη δυνατότητα να ακυρώσει μια κράτηση και αρνηθεί την επιβίβαση, σε επιβάτες οι οποίοι δεν έχουν επιβεβαιώσει την πτήση εκ των προτέρων. Βελγικά δικαστήρια θεώρησαν καταχρηστικό αυτόν τον όρο, στην υπόθεση κατά της Brussels Airlines, γιατί είναι δυσανάλογος και προκαλεί ανισορροπία, μεταξύ των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των μερών.
Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια έχουν κρίνει, ως καταχρηστικούς και άλλους όρους, που βασίζονται στην ΙΑΤΑ RP 1724 και που χρησιμοποιούνται από αεροπορικές εταιρείες που δεν είναι μέλη της ΙΑΤΑ, αλλά και από ορισμένα μέλη της ΙΑΤΑ. Οι όροι, που αναφέρονται, παρακάτω, έχουν κηρυχθεί καταχρηστικοί από διάφορα εθνικά δικαστήρια της ΕΕ.
Άρνηση δικαιώματος επιστροφής χρημάτων, σε περίπτωση ανωτέρας βίας
Ο όρος αυτός υπαγορεύει ότι ο επιβάτης δεν έχει το δικαίωμα να λάβει επιστροφή των χρημάτων που πλήρωσε, σε περιπτώσεις ανωτέρας βίας, που εμποδίζουν τον επιβάτη να ταξιδέψει (π.χ. ασθένεια, θάνατος μέλους της οικογένειας). Το άρθρο 3.1.4 της IATA RP 1724 δεν προβλέπει την επιστροφή των χρημάτων, απλά, επιτρέπει στον επιβάτη να πετάξει με την ίδια εταιρεία, σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Τα ισπανικά και βελγικά δικαστήρια (σε αποφάσεις, κατά των Easyjet και Vueling) έχουν κρίνει τον όρο αυτό ως καταχρηστικό, δεδομένου ότι δημιουργεί σημαντική ανισορροπία ανάμεσα στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μερών.
Η αποποίηση της ευθύνης του μεταφορέα για τη μη συμμόρφωση με το χρονοδιάγραμμα
Τα δικαστήρια του Βελγίου και της Γαλλίας έκριναν τον όρο αυτό, που βασίζεται στο άρθρο 9.1 της ΙΑΤΑ RP 1724, ως καταχρηστικό.
Η αποποίηση της ευθύνης σε περίπτωση θανάτου ή ασθένειας
Η αποποίηση της ευθύνης μιας αεροπορικής εταιρείας, για το θάνατο ή την ασθένεια του επιβάτη, θεωρήθηκε καταχρηστικός όρος, από τα βελγικά δικαστήρια, καθώς έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις της Σύμβασης του Μόντρεαλ του 1999. Ο όρος αυτός βασίζεται στο άρθρο του 15.1.2i της ΙΑΤΑ RP 1724, το οποίο αναφέρει ότι η εταιρεία δεν είναι «υπεύθυνη, για κάθε ασθένεια, τραυματισμό ή αναπηρία, συμπεριλαμβανομένου του θανάτου, που αποδίδεται, στη φυσική σας κατάσταση ή για την επιδείνωση αυτής της κατάστασης."
Απαγόρευση να περιέχονται ορισμένα αντικείμενα, στις αποσκευές, που παραδίδονται και αποποίηση της ευθύνης της αεροπορικής εταιρείας για τα αντικείμενα αυτά
Τα δικαστήρια της Ισπανίας αποφάσισαν ότι αυτή η απαγόρευση αποτελεί καταχρηστικό όρο, καθώς δεν υπάρχει έγκυρη νομικά ή για λόγους ασφάλειας αιτία που να δικαιολογεί την απαγόρευση της μεταφοράς των αντικειμένων αυτών. Η απαγόρευση αναφέρεται, στο άρθρο 8.3.4 της ΙΑΤΑ RP 1724, που απαγορεύει στους επιβάτες να βάζουν μέσα στις αποσκευές που παραδίδουν αντικείμενα, όπως "χρήματα, κοσμήματα, πολύτιμα μέταλλα, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ηλεκτρονικές συσκευές, αξιόγραφα, κινητές αξίες ή άλλα τιμαλφή, επαγγελματικά έγγραφα, διαβατήρια και άλλα έγγραφα ταυτοποίησης ή δείγματα." Η αεροπορική εταιρεία αποποιείται την ευθύνη της, για τυχόν ζημία, ή απώλεια των αντικειμένων αυτών.
Μη αυτόματη επιστροφή των (μη οφειλόμενων) φόρων
Τα δικαστήρια της Γαλλίας έκριναν καταχρηστικό αυτόν τον όρο, που προέρχεται, από το άρθρο 4.2 της ΙΑΤΑ RP 1724 και το οποίο αναφέρει ότι αν ήδη πληρωμένοι, από τον επιβάτη, φόροι, τέλη ή επιβαρύνσεις μειωθούν, ο επιβάτης έχει δικαίωμα να ζητήσει επιστροφή αυτών.
Αύξηση της τιμής μετά την κράτηση
Τα δικαστήρια της Ισπανίας και της Γαλλίας έκριναν καταχρηστικό αυτό τον όρο, όταν η αύξηση της τιμής είναι δυσανάλογη και ο επιβάτης δεν έχει τη δυνατότητα να καταγγείλει τη σύμβαση. Ο όρος βασίζεται, στο άρθρο 4.2 της ΙΑΤΑ RP 1724.
Η έλλειψη διαφάνειας, προσβασιμότητας και σαφήνειας των όρων της σύμβασης
Η έλλειψη διαφάνειας, προσβασιμότητας και σαφήνειας των όρων των συμβάσεων είναι πρόβλημα των συμβάσεων μεταφορών πολλών αεροπορικών εταιρειών. Τα Βελγικά, Γαλλικά και Ισπανικά δικαστήρια έχουν καταδικάσει τη χρήση των άφθονων παραπομπών, των επικαλυπτόμενων όρων και προϋποθέσεων, καθώς και την αδυναμία πρόσβασης στους όρους της σύμβασης εκτός σύνδεσης (off line). Μερικοί όροι, που αναφέρονται, στις προϋποθέσεις διαμόρφωσης τιμών (π.χ. πρόσθετες χρεώσεις για υπέρβαση βάρους αποσκευών και συμπληρωματικές χρεώσεις), στα διοικητικά τέλη, καταβάλλονται, από τον επιβάτη (π.χ. τέλη σε περίπτωση ακύρωσης, για λόγους ανωτέρας βίας, τα τέλη, για την επιστροφή χρημάτων) και η ευθύνη της εταιρείας, για υπηρεσίες, που παρέχονται, από τρίτους (πακέτα), κρίθηκαν, ως καταχρηστικοί, λόγω της έλλειψης ακρίβειας και σαφήνειας.
Η έλλειψη σαφήνειας, στους όρους της σύμβασης αεροπορικής εταιρείας, εμποδίζει τους καταναλωτές / επιβάτες να λάβουν ενημερωμένες αποφάσεις και μπορεί να προκαλέσει ζημία, στους καταναλωτές, από πολλές απόψεις. Ως εκ τούτου, προτείνουμε αυτό το ζήτημα να αντιμετωπιστεί, από την ΙΑΤΑ, η οποία πρέπει να υποχρεώνει τις εταιρείες - μέλη της να παρουσιάζουν, σαφείς και διαφανείς όρους, στους επιβάτες.
Μη δυνατότητα μεταβίβασης των εισιτηρίων
Το άρθρο 3.1.2 της ΙΑΤΑ RP 1724 απαγορεύει τη δυνατότητα μεταβίβασης των εισιτηρίων, ακόμη και σε περιπτώσεις ανωτέρας βίας. Πράγματι, οι όροι της σύμβασης των περισσότερων αεροπορικών εταιρειών δεν επιτρέπουν σε έναν επιβάτη να μεταφέρει το εισιτήριό του σε άλλο επιβάτη. Η BEUC θεωρεί ότι αυτή η απαγόρευση είναι και άδικη, καθώς η αεροπορική εταιρεία μπορεί να μεταφέρει τη σύμβαση σε άλλο φορέα (με κοινό κωδικό), και μεροληπτική καθώς οι ταξιδιώτες οργανωμένων ταξιδιών έχουν το δικαίωμα να μεταβιβάσουν το ταξίδι που αγόρασαν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, σε άλλον ταξιδιώτη. Πιστεύουμε, λοιπόν, ότι ο όρος αυτός θα πρέπει να απαγορευτεί, στις συμβάσεις αεροπορικών εταιρειών και επιβατών.
Αναμένουμε την απάντησή σας, όσον αφορά τις απόψεις σας, για τον αντίκτυπο αυτών των αποφάσεων και άλλης σχετικής νομολογίας, στη δική σας πολιτική και στις συστάσεις σας, προς τις αεροπορικές εταιρίες καθώς και πώς σκοπεύετε να διασφαλιστεί ότι, στο εγγύς μέλλον, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές δε θα υποφέρουν, από καταχρηστικές ρήτρες συμβάσεων, οι οποίες βασίζονται, στις δικές σας συστάσεις.
Σας ενημερώνουμε ότι, λόγω του ισχυρού δημόσιου ενδιαφέροντος των Ευρωπαίων καταναλωτών, για αυτό το θέμα, η παρούσα επιστολή θα δημοσιευθεί.”
Το ΚΕ.Π.ΚΑ. συμφωνεί με τις απόψεις και τα αιτήματα της BEUC και ζητά από τις αεροπορικές εταιρίες να σταματήσουν καταχρηστικούς όρους και αθέμιτες πρακτικές. Όμως, επειδή πιστεύουμε ότι οι εταιρίες δε συμμορφώνονται με συστάσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να περιλάβει στην επικείμενη αναμόρφωση της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας τις αποφάσεις των δικαστηρίων, ώστε να προστατέψει, όπως πρέπει τους επιβάτες.
Για καταγγελίες ή περισσότερες πληροφορίες, ας απευθυνθούμε στο ΚΕ.Π.ΚΑ., τηλ. 2310-233333, ώρες 09:00 – 14:30.
