Από τα στενά των Δαρδανελίων μέχρι το Αϊβαλί, απολαμβάνουμε ένα νοσταλγικό οδοιπορικό που χαρίζει ανεπανάληπτες εικόνες. Ξεκινώντας βόρεια, επισκεπτόμαστε το Τσανάκκαλε, την Τροία και την Μποζτζάαντα [Τένεδο], συνεχίζουμε νότια προς Αντατέπε και Αϊβαλί και ολοκληρώνουμε την επίσκεψή μας στην Cunda, ένα κουκλίστικο νησάκι της συστάδας των Μοσχονησίων. Διασχίζουμε απέραντους ελαιώνες και αμπελώνες, πλάι στις ακτογραμμές και συνοδεύουμε τις υπέροχες αυτές εικόνες με λαχταριστές τοπικές γεύσεις, ψάρι, θαλασσινά, λαδερά, μπουρεκάκια, ρακή και καλό τοπικό κρασί!
Στάση 1η: Τσανάκκαλε
Ο Ελλήσποντος συνδέει τη Θάλασσα του Μαρμαρά με το Αιγαίο Πέλαγος και τη Μεσόγειο Θάλασσα και ως θαλάσσια λεωφόρος συνέδεε τους λαούς του Αιγαίου με τους λαούς του Εύξεινου Πόντου και της Μ. Ασίας. Στην είσοδο των Δαρδανελίων, εκεί που ενώνεται το Αιγαίο με τη θάλασσα του Μαρμαρά, συναντήθηκαν μέσα στους αιώνες εξερευνητές και πολεμιστές, ποιητές και φιλόσοφοι. Το στενό των Δαρδανελλίων, η Τροία και η Bozcaada [παλαιά Τένεδος], σηματοδοτούν κομβικά σημεία της επίσκεψής μας.
Το Τσανάκκαλε, η πλησιέστερη μεγάλη πόλη στη θέση της αρχαίας Τροίας, φιλοξενεί περίπου 560.000 κατοίκους και πολλούς φοιτητές ως πανεπιστημιούπολη, ενώ επιλέγεται από τους ντόπιους για την αγορά παραθεριστικών κατοικιών σε οικονομικότερες τιμές από εκείνες της Κωνσταντινούπολης, απολαμβάνοντας μια πιο ήρεμη και χαλαρή καθημερινότητα. Η γνωριμία με την πόλη ξεκινά από το παραλιακό μέτωπο, όπου τα βλέμματα τραβάει ο ξύλινος Δούρειος Ίππος που κατασκευάστηκε για τις ανάγκες της κινηματογραφικής ταινίας “ΤΡΟΙΑ”, το 2004. Δίπλα του υπάρχει και μια μινιατούρα της Αρχαίας Τροίας, που θα επισκεφτούμε αργότερα. 
Ένα δεύτερο Δούρειο Ίππο, ύψους 12,5 μ., που κατασκευάστηκε από τον Τούρκο καλλιτέχνη İzzet Senemoğlu το 1975 από ξύλο πεύκου από το όρος Ida, θα δούμε μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Τροίας, στην είσοδο της αρχαίας πόλης. Δεύτερη στάση, το παζάρι Aynalı (Aynalı Çarşı) στον ομώνυμο δρόμο, που χρονολογείται από την εποχή του σουλτάνου Abbülhamid II [19ος αι.]. Μετά από σύντομη στάση για αναμνηστικά, συνεχίζουμε για τον Πύργο του Ρολογιού, που κτίστηκε και αυτός επί σουλτάνου Abdülhamid II το 1897. Πριν αφήσουμε το Τσανάκκαλε, αξίζει μια στάση στο εργαστήρι ψηφιδωτών Rhapsodos Mosaic, με όνομα εμπευσμένο από τους ραψωδούς της αρχαιότητας, που ταξίδευαν από πόλη σε πόλη αφηγούμενοι τους μύθους της Τροίας. Η καλλιτέχνης & ιδιοκτήτρια Ρεφίκα έκανε το όνειρό της πραγματικότητα, δημιουργώντας ένα εργαστήρι όπου υποδέχεται τους επισκέπτες που αγαπούν την τέχνη του μωσαϊκού, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να γνωρίσουν τα έπη του Ομήρου μέσα από εκπληκτικές απεικονίσεις με πολύχρωμα πετραδάκια (ψηφίδες) αλλά και να δημιουργήσουν δικά τους μωσαϊκά στο εργαστήρι.
Στάση 2: Τροία
Την αρχαία πόλη της Τροίας τη συναντάμε σε απόσταση 30 χλμ. [περίπου 45 λεπτά] από το Τσανάκκαλε, στο χωριό Τεφικίγιε [Tevfikiye]. Η αρχαιολογική σκαπάνη του Ερρίκου Schliemann το 1870 έφερε στο φως 4.000 χρόνια ιστορίας και 10 διαφορετικά επίπεδα της πόλης που αποτελούσε το σημείο ελέγχου της θαλάσσιας οδού από το Αιγαίο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα, από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού [3η χιλιετία π.Χ.] έως το Ρωμαϊκό Ίλιον [1ος αι. π.Χ.]. Η πόλη βρίσκεται στις παρυφές του Όρους Καζ [Kazdağı] και ανακυρήχθηκε Εθνικό Πάρκο το 1996 και Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το 1998. Καταστράφηκε και ανοικοδομήθηκε πολλές φορές στο πέρασμα των αιώνων, μέχρι την πλήρη εγκατάλειψή της. Σήμερα, τα ερείπια των αρχαίων χρόνων περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, τον αρχαίο ναό της Αθηνάς, οχυρωματικά τείχη, ωδείο, βουλευτήριο και τη ρωμαϊκή αγορά.
Το “ταξίδι στο χρόνο” συνεχίζεται στο νέο μουσείο της Τροίας, ένα υπερσύγχρονο κτίριο κατασκευής 2019, σε σχήμα κύβου με τέσσερις ορόφους. Είναι επενδεδυμένο με ατσάλι σε χρώμα σκουριάς, προκειμένου να δώσει την εντύπωση ότι ανασκάφηκε από τον αρχαιολογικό χώρο. Το ύψος του κτηρίου ισοδυναμεί με το βάθος της ανασκαφής στον αρχαιολογικό χώρο της Τροίας. Διαθέτει διαδραστικές εγκαταστάσεις και φιλοξενεί 2.000 περίπου εκθέματα [γλυπτά, αναθηματικές πλάκες, σαρκοφάγους, αμφορείς, κοσμήματα, δακρυδόχους, ειδώλια, χρυσά κομμάτια, περιδέραια και βραχιόλια, νομίσματα, στολίδια, αντικείμενα και εργαλεία οστών, μεταλλικά δοχεία]. Δείτε το μουσείο κάνοντας κλικ εδώ...
Στάση 3: Bozcaada
Εμείς τη γνωρίζουμε με το παλιό της όνομα, Τένεδος, σήμερα όμως θα το ακούσετε ως Μποζτζάαντα. Πρόκειται για το 3ο μεγαλύτερο νησί της Τουρκίας, έκτασης 37,6 τ. χλμ., με ψηλότερη κορυφή τον Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο 192 μ. Στο νησάκι φθάνουμε με φέριμποτ από το Geyikli, σε 30 λεπτά. Τα καλοκαιρινά δρομολόγια είναι τακτικά, 7-8 φορές ημερησίως αλλά το χειμώνα μειώνονται σε 3. Έτσι, θα πρέπει να ενημερωθείτε από πριν για τα δρομολόγια, από την επίσημη ιστοσελίδα https://www.bozcaadarehberi.com/en/ferry_timetable/
Προσεγγίζοντας με το φέρρι την προκυμαία του νησιού, τη ματιά μας κερδίζει το Κάστρο στην είσοδο του λιμανιού και οι τρεις ανεμόμυλοι πάνω στο λόφο. Μικρά λευκά σπίτια, εστιατόρια και καφετέριες, συνθέτουν τον γραφικό οικισμό, που ξετυλίγεται σε δεκάδες μικρά λιθόστρωτα σοκάκια, προσφέροντας ένα σκηνικό που θυμίζει πολύ Ελλάδα. 
Δύο είναι οι βασικές γειτονιές, καθεμιά με τα δικά της αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, αλλά όλα τα κτίσματα έχουν κηρυχθεί διατηρητέα και κάθε ανακαίνιση τελεί υπό αυστηρούς ελέγχους. Η τουρκική γειτονιά χαρακτηρίζεται από μονώροφα & διώροφα σπίτια με σαχνίσια, μικρές πλατείες και δαιδαλώδη δρομάκια και η ελληνική γειτονιά με σταυροδρόμια, χωρίς πλατείες, με διώροφα σπίτια με μπαλκόνια και παράθυρα με ξύλινα παντζούρια. Εκεί, κάπου στα σοκάκια, μπορεί να έχεις την τύχη να συναντήσεις και κάποιους από τους ελάχιστους - μετρημένους στα δάκτυλα- εναπομείναντες Έλληνες, όπως την κυρία Ανθούλα, 5η γενιά Ελλήνων, που μόλις μας άκουσε ήρθε να μας χαιρετίσει με δάκρυα στα μάτια. Η ελληνική Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου με το ψηλό καμπαναριό, το ρολόι και επιγραφή από το 1869 ήταν κλειστή, αλλά ίσως την επόμενη φορά θα καταφέρουμε να την επισκεφτούμε. 
Μικρές αμμουδιές στολίζουν την ακτογραμμή και ανάλογα με τους αέρηδες, όλο και κάποια θα είναι απάνεμη. Όταν φυσά από νοτιά, οι επισκέπτες κατακλύζουν τις ακτές της ανατολικής και βόρειας πλευράς του νησιού ενώ όταν φυσά βοριάς, η νότια πλευρά είναι ιδανική για βουτιές. Δημοφιλέστερες είναι το Ayazma, Habbele και Akvaryum και είναι προσβάσιμες με τοπικό μικρό λεωφορείο.
Έχοντας απολαύσει ένα εκπληκτικό γεύμα με θαλασσινές γεύσεις, και λίγο πριν την αναχώρηση, περνάμε από το ζαχαροπλαστείο Çiçek Pastanesi για μπισκοτάκια Kavala και περιμένοντας το φέρι, τρώμε παγωτό με άρωμα λεβάντας. Το νησί είναι ιδιαίτερα γνωστό και για το κρασί του, που λένε ότι ρέει τόσο άφθονο όσο και το νερό! Οπότε, όσοι αγαπάτε το καλό κρασί, μη φύγετε πριν το δοκιμάσετε! [Πληροφορίες δρομολογίων: Bozcaada Ferry Timetable bozcaadarehberi.com)
Στάση 4: Αντατέπε & Μουσείο ελαιολάδου
Εμείς γνωρίζουμε πολύ καλά από καλό ελαιόλαδο αλλά στη διάρκεια του οδοιπορικού μας ανακαλύπτουμε ότι και η Τουρκία συγκαταλέγεται στις 5 μεγαλύτερες ελαιοπαραγωγικές χώρες του κόσμου, που ειδικά σε αυτές τις περιοχές παράγεται σε αφθονία και πολύ καλή ποιότητα. Αυτή την ποιότητα αλλά και την ιστορία του ελαιολάδου στη χώρα παρουσιάζει το πρώτο στο είδος του στην Τουρκία, Μουσείο Ελαιολάδου "Zeytinyağı Fabrika - Müzesi", που εγκαινιάστηκε το 2001 στους χώρους ενός παλιού εργοστάσιου σαπωνοποίησης και είναι ανοικτό για επισκέψεις του κοινού. Μέσα στους χώρους του θα δείτε εργαλεία για τη διαδικασία παραγωγής ελαιολάδου και σαπουνιών [απόσταξη, αποθήκευση, φιλτράρισμα], μηχανήματα, αμφορείς, ενώ στο παρακείμενο κατάστημα υπάρχει δυνατότητα γευσιγνωσίας αλλά και αγοράς ελαιολάδου και παράγωγων της ελιάς [σαπουνάκια και καλλυντικά περιποίησης σώματος].
Στάση 5η: Αϊβαλί
Όταν τραγουδάμε "Βλέπει ο Θεός το Αιβαλί και σταματά ο νους του…" ο νους ταξιδεύει νοερά... Είναι αλλιώς όμως να το θαυμάζεις από κοντά... Το Αϊβαλί ύμνησαν μεγάλοι Έλληνες Μικρασιάτες, ανάμεσά τους οι λογοτέχνες Ηλίας Βενέζης [1904] και Στρατής Δούκας [Μοσχονήσια, 1895], ο ζωγράφος και συγγραφέας Φώτης Κόντογλου [Αιβαλί, 1895], ο κεραμίστας Πάνος Βαλσαμάκης [1900]... Και διόλου άδικα... Γιατί φθάνοντας στην παραλιακή αυτή πόλη που βρέχεται από τα γαλαζοπράσινα νερά του Αιγαίου η πρώτη εικόνα είναι πράγματι μαγευτική. Πρόκειται για ένα ασφαλές κλειστό λιμάνι στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από τη Λέσβο, στα βορειοανατολικά της Μυτιλήνης, στην επαρχία Μπαλικεσίρ, στον μεγάλης σημασίας εμπορικό κόμβο στο τρίγωνο Σμύρνη - Αϊβαλί - Χίος, που εξυπηρετούσε τα πλοία που έβγαιναν στο Αιγαίο.
Εκεί που ζευγαρώνει η στεριά με τη θάλασσα, εκτείνεται μια γραφική και όμορφη παραλία, διακοσμημένη με περίτεχνα κτίρια, με καφενεία πάνω στο κύμα που απολαμβάνουν τη θέα προς το αντικρυνό Μοσχονήσι. Ένα από τα σημαντικότερα προσκυνηματικά μνημεία του Ελληνισμού της Μικράς Ασία είναι το Αγίασμα της Παναγίας Φανερωμένης, μια κατασκευή από τη γνωστή κόκκινη πέτρα της περιοχής [σαρμουσακόπετρα], με το μπροστινό της τμήμα να στολίζει μια κιονοστοιχία που καταλήγει σε ψευδοκορινθιακά κιονόκρανα και αέτωμα. Τα εγκαίνια πραγματοποίησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τον Σεπτέμβριο του 2018. Πιστεύεται ότι το θαυματουργό ιερό ύδωρ της Παναγιάς, που αναβλύζει στα θεμέλια του θρησκευτικού μνημείου, θεραπεύει ασθένειες και βοηθά τις ευχές να πραγματοποιηθούν. Η καρκινική επιγραφή - όμοια με εκείνη που είναι χαραγμένη στο ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη- είναι ενδεικτική: ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ: «Πλύνε τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου». Αδράξαμε την ευκαιρία και το κάναμε, με ευλάβεια και πολλή πίστη. 
Ο περίπατος συνεχίζεται στα λιθόστρωτα, μέσα από την αγορά ως τον κεντρικό μεγάλο πεζόδρομο που οδηγεί πάλι στην παραλία. Οι δρόμοι είναι γεμάτοι κόσμο, ειδικά την Πέμπτη που γίνεται το μεγάλο παζάρι. Εικόνες χαρακτηριστικές, με τους σιμιτζήδες, τους λουστραδόρους, τα ζαχαροπλαστεία που πουλούν σιροπιαστές λιχουδιές και μπισκότα. Κι επειδή οι τόποι πάντα συνδυάζονται με κάποια "σπεσιαλιτέ", επιλέξαμε street food, το παραδοσιακό σάντουιτς “Ayvalık Tostu” στην αυθεντική του μορφή, με κασέρι, τομάτα και σουτζούκι. Κάποιοι ίσως προτιμήσουν τα μύδια, που πωλούνται ολόφρεσκα στους δρόμους.
Από παραλίες, η πιο διάσημη είναι η αμμουδιά Sarımsaklı (Sarımsaklı Plajı), οργανωμένη με ξαπλώστες, ομπρέλες και εστιατόρια τοπικής κουζίνας. Άλλα 22 νησιά και 60 καταδυτικά σημεία κάνουν το Αϊβαλί ένα παράδεισο διακοπών. Την ώρα του δειλινού επιλέξτε το ιδανικότερο σημείο να το απολαύσετε, το Şeytan Sofrası (Το τραπέζι του Διαβόλου) σε απόσταση 10 λεπτών από το Αϊβαλί και πιείτε τούρκικο kahve ατενίζοντας το νησί Cunda [Μοσχονήσι] και τα παρακείμενα νησάκια του συμπλέγματος.
Στάση 6: Küçükköy, το μικρό [Küçük] κουκλίστικο χωριό
Ραντεβού με το παρελθόν δώσαμε σε ένα πανέμορφο χωριό στα δυτικά παράλια της Αιολίδας, μόλις τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Κυδωνιών (Αϊβαλί) και ένα χιλιόμετρο ανατολικά της λιμνοθάλασσας Çamlık. Το Κιουτσούκ-κιοϊ, παλαιότερα γνωστό και ως Γενιτσαροχώρι, το 1800 ήταν αμιγώς ορθόδοξο χωριό με ελληνόφωνο πληθυσμό, οι οποίοι γνώριζαν και την τουρκική γλώσσα λόγω των συναλλαγών τους με τους μουσουλμάνους των γειτονικών χωριών. Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το Γενιτσαροχώρι το 1922 και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα. Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, ο οποίος εικάζεται ότι είχε κτιστεί από τους πρώτους εποίκους τον 16 αιώνα. 
Ο ναός καταστράφηκε το 1922, επισκευάστηκε το 1927 από τους Τούρκους και πλέον έχει μετατραπεί σε τζαμί. Ο περίπατος στα στενά του Küçükköy είναι ειδυλλιακός, γαλήνιος και αναζωογονητικός. Ξεκινά από τον Μεγάλο Δρόμο και συνεχίζει στην αγορά [τσαρσί], ενώ τα στενά λιθόστρωτα διακοσμούνται με κτίρια που φανερώνουν την Ελληνική αρχιτεκτονική σε όλο της το μεγαλείο. Τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει πολλά καταστήματα, εστιατόρια, μικρά ξενοδοχεία, γκαλερί και δέχεται πολλές εκατοντάδες τουριστών ειδικά κατά τους θερινούς μήνες.
Στάση 7η: Cunda Adası για meze και rakı, στα Μοσχονήσια
Τελευταίος σταθμός του οδοιπορικού μας,μεταξύ Τσανάκκαλε και Σμύρνης, η νήσος Cunda (Cunda Adası), γνωστή και ως Alibey, συνδέεται με την ξηρά με μια μικρή γέφυρα μέσω της νησίδας Κρεμμύδι. Αποτελεί το μεγαλύτερο και κατοικημένο νησί της συστάδας των Μοσχονησίων, 22 νησιών και νησίδων του Αδραμυτινού κόλπου της Μικράς Ασίας. Η τοπική αρχιτεκτονική της Ανατολίας, τα στενά λιθόστρωτα με τις βουκαμβίλιες, η υπέροχη παραλιακή promenade, τα γραφικά εστιατόρια και καφέ, οι πολύχρωμες ζωγραφιές στους τοίχους και τα ματόδεντρα, με τα χιλιάδες ματόχαντρα να τα διακοσμούν, συνθέτουν εικόνες που σίγουρα θα σας μαγέψουν. Στην προκυμαία συγκεντρώνεται όλη η ζωή κάθε καλοκαιρινή νύχτα. Ο παραλιακός περίπατος είναι πραγματικά απολαυστικός. 
Στην περιπλάνησή μας βλέπουμε τα παλαιά ελληνικά σπίτια κτισμένα από κοκκινωπή πέτρα της περιοχής, τον αναστηλωμένο ναό των Ταξιαρχών του 1853 που σήμερα έχει μετατραπεί σε μουσείο παιχνιδιών [μινιατούρες, ιστορικά αυτοκίνητα, μηχανές] και το μεγαλοπρεπές παλάτι του Δεσπότη [1863], του επισκόπου Αγαθονικίας, Γρηγορίου. Δεκάδες καταστήματα προσελκύουν για να αγοράσουμε αναμνηστικά, ελαιόλαδο, σαπούνια, και φυσικά... ματόχαντρα κατά της βασκανίας!
Χρώμα παντού, πεύκα και λιόδεντρα, αλλά και μικρά κίτρινα ζουμπουλάκια που κάθε άνοιξη πλημμυρίζουν τα χωράφια και μοσχοβολούν, εξ ου και το όνομα Μοσχονήσι!μεζέδες και φρέσκα θαλασσινά, λουκουμάδες, παγωτό καϊμάκι με μαστίχα και φυσικά, απαραίτητη είναι η στάση στον παλιό καφενέ Tas Kahve, τον πετρόκτιστο καφενέ που διατηρεί τους παλιούς μεγάλους καθρέφτες που συνηθίζονται στα ιστορικά καφενεία και τα παλιά τραπεζάκια με το μάρμαρο. 
Η ημέρα ολοκληρώνεται με την πιο μαγική εικόνα του δειλινού, από το λόφο του Άη Γιάννη, το λόφο των ερωτευμένων "Aşıklar Tepesi", στο ψηλότερο σημείο του νησιού. Στη δυτική πλευρά βλέπουμε και τον παλιό νερόμυλο. Το σημείο αυτό είναι meeting point των απανταχού ρομαντικών, που απολαμβάνουν ένα υπέροχο ηλιοβασίλεμα ατενίζοντας το γαλαζοπράσινο Αιγαίο.
Συμβουλές για την διοργάνωση του ταξιδιού
- Για την πραγματοποίηση του συγκεκριμένου ταξιδιού μπορείτε να διανυκτερεύσετε 2 νύχτες στο Τσανάκκαλε για εκδρομή στην Τροία και τη Bozcaada και άλλες 2 νύχτες στην Cunda για την εκδρομή στο Αϊβαλί, το Αdatepe και το Küçükköy.
- Από Αθήνα ταξιδεύουμε αεροπορικώς προς την Κωνσταντινούπολη και μεταβαίνουμε οδικώς στο Τσανάκκαλε [3 1/2 ώρες περίπου], ενώ για την επιστροφή μεταβαίνουμε από Cunda στο περιφερειακό αεροδρόμιο Edremit, πραγματοποιώντας connecting flights προς Αθήνα.
Ευχαριστούμε πολύ το Γραφείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκικής Πρεσβείας στην Ελλάδα για την πρόσκληση, φιλοξενία και ξενάγηση στο συναρπαστικό οδοιπορικό.
