Το χαρακτηρίζουν «το νησί των αρωμάτων» και όχι άδικα. Η ονομασία του ανήκει δικαιωματικά, αφού το άνθος του ylang-ylang, γνωστό για τις περίφημες αρωματικές του ιδιότητες και αναγνωρισμένο από τα μεγαλύτερα ονόματα της κοσμετολογίας, αποτελεί ντόπια specialite επί του γαλλικού αυτού εδάφους στο αρχιπέλαγος των νησιών Comores. Για πόσο άραγε καιρό ακόμη;
Φωτό: Comite du Tourisme de Mayotte Είναι καθησυχαστικό να ανακαλύπτει κανείς ότι την τρίτη χιλιετία, όταν ο κόσμος ολόκληρος έχει καταχωρηθεί και καταγραφεί χιλιάδες φορές και οι δυνατότητες για οργανωμένα ταξίδια είναι αναρίθμητες, υπάρχουν ακόμη μερικοί προορισμοί που έχουν καταφέρει να διατηρήσουν τον ανεξάρτητο ρυθμό ζωής και τις παραδόσεις αιώνων ακόμη ζωντανές. Το Mayotte είναι ένα από αυτά τα ευνοημένα μέρη. Βρίσκεται στην νότια άκρη του καναλιού της Μοζαμβίκης, είναι το μοναδικό που επέλεξε να μείνει γαλλικό αλλά διατηρεί ζωντανές τις αφρικανικές ρίζες του και μια αγνή και παρθένα φύση, στη μέση μιας από τις μεγαλύτερες λιμνοθάλασσας του κόσμου. Αν ανήκετε στους ταξιδευτές που αποζητούν να ξεφύγουν από όλα, το μικρό αυτό κόσμημα του Ινδικού θα σας μαγέψει.
Σε ένα γραφικό τοπίο που μοιάζει να έχει βγει από καρτ ποστάλ, μια μικρή κοινωνία μεγαλώνει μέρα με την ημέρα. Ένα περίπλοκο μείγμα παραδοσιακών και μοντέρνων στοιχείων, πιστή στην Γαλλία, πιστή στο Ισλάμ. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια (όχι περισσότερα από δεκαπέντε), τα μοναδικά οχήματα που κυκλοφορούσαν στο Mamoudzou, πρωτεύουσα του Mayotte, ήταν μερικά παλιά Renault 4 L. Από τότε, το νησί μοιάζει να μπήκε σε νέο αιώνα. Κορίτσια που αφήνουν το κεφάλι ακάλυπτο φορούν συνολάκια που αγκαλιάζουν το σώμα, τελευταία λέξη της μόδας από το Παρίσι. Στο μπαρ της αποβάθρας η τηλεόραση μεταδίδει απευθείας της άφιξης του ποδηλατικού Tour de France. Λίγο μακρύτερα από την αγορά με τους μισοκοιμισμένους πωλητές γραβατωμένοι επιχειρηματίες κλείνουν συμφωνίες στην βεράντα ενός cafe.
To νησί ήθελε να παραμείνει «γαλλικό» και έτσι έγινε. Ξεχασμένο για καιρό από την αυτοκρατορία, κατατροπωμένο από την τοπική αδράνεια, άρχισε να μαζεύει μερίσματα για την πίστη του μόνο δέκα χρόνια πριν, καθώς το κράτος αποφάσισε να ανοίξει την κάνουλα για δημόσιες επενδύσεις. Μεταμορφώνεται μέρα με την ημέρα. Ένα εργοστάσιο εμφιάλωσης Coca Cola πρόκειται να ανοίξει σύντομα. Στην άλλη πλευρά της λίμνης το Boeing της Air Austral προσγειώνεται γεμάτο νέους επισκέπτες. Μοντέρνα και μεγάλα ξενοδοχεία κάνουν την εμφάνισή τους και απ’ ότι φαίνεται το Mayotte έχει ξεκινήσει μια τρελή κούρσα για ανάπτυξη και κοιτά με επενδυτικό πλέον μάτι τις ταξιδιωτικές μπροσούρες.
Το Mayotte βρίσκεται στο βόρειο άκρο του καναλιού της Μοζαμβίκης, στην καρδιά του Ινδικού, μεταξύ της Μαδαγασκάρης και της αφρικανικής ακτής, 1500 χλμ. από την La Reunion και 10,000 χλμ. από το Παρίσι! Η έκτασή του δεν ξεπερνά τα 376 τετ. χλμ., αποτελείται από 2 κύρια νησιά, την Grande Terre και Petite Terre και ακόμη 20 μικρά νησάκια διεσπαρμένα σε μια από τις ομορφότερες λιμνοθάλασσες του κόσμου. Η υψηλότερη κορυφή του βουνού Benara φτάνει τα 653 μέτρα ενώ ηφαιστειακές δραστηριότητες του παρελθόντος δημιούργησαν έναν κρατήρα όπου σήμερα βρίσκεται η λίμνη Dziani στο Petite Terre. Το νησί είναι προστατευμένο από τους ανατολικούς ανέμους από τη Μαδαγασκάρη και έτσι το κλίμα είναι ιδιαίτερα καλό. Από Μάιο μέχρι Οκτώβριο το κλίμα είναι ξηρό και εύκρατο ενώ τους υπόλοιπους μήνες, από Νοέμβριο μέχρι Απρίλιο έχουμε την ζεστή και υγρή εποχή με μουσώνες από τα βορειοδυτικά. Η θερμοκρασία είναι όλο το χρόνο καλή και κυμαίνεται από 27ο C τον Δεκέμβριο μέχρι το Μάρτιο και 24ο C από το Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Η τεράστια λιμνοθάλασσα είναι ιδανική για καταδύσεις. Το κυρίως νησί - Grande Terre - έχει παραμείνει αυθεντικό. Κοπάδια βοδιών και κατσίκες συχνά καταλαμβάνουν την άσφαλτο, αδιάφορα πλήρως για την τήρηση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Η πανοραμική θέα φτάνει μέχρι τη λιμνοθάλασσα και τον μεγάλο ύφαλο στα βορειοανατολικά, ενώ στα ανατολικά, όταν ο καιρός είναι αρκετά διαυγής, διακρίνει κανείς την πυραμιδοειδή γραμμή του Anjouan, 60 χιλιόμετρα μακριά. Το κοντινό νησί Mtsamboro, που βρίσκεται απέναντι από το ομώνυμο χωριό, είναι το σημείο από όπου αρκετοί κάτοικοι των νησιών Κομόρες προσπαθούν να διεισδύσουν στο γαλλικό έδαφος και να κερδίσουν λίγη από την ανάπτυξη και τον πολιτισμό.
Από την άλλη πλευρά του νησιού, η λευκή και παρθένα παραλία είναι το σημείο συνάντησης κάθε Κυριακή, τόσο των τουριστών όσο και των λευκών κατοίκων (muzungus) του Mayotte. Το ίδιο δημοφιλή είναι και τα μικρά νησιά Choizil, όπου ηφαιστειογενείς σχηματισμοί ανακαλύπτονται μέσα σε μυστικές ακτές και λίγα μόνο μέτρα από την παραλία. Μία εξίσου διάσημη ακτή είναι και η ακτή Soulou με τον καταρράκτη, προς τα νότια του νησιού. Χρειάζεται αρκετή πεζοπορία μέχρι να την ανακαλύψει κανείς, καθώς θα περάσει μέσα από πυκνή βλάστηση κάτω από το έντονο βλέμμα παρακολούθησης των makis, ενός είδους πιθήκων που κινούνται ελεύθερα στην περιοχή. Προς την Δυτική ακτή το τοπίο γίνεται πιο ξηρό, πιο αφρικάνικο. Στο νότο το βουνό Choungi κυριαρχεί στον ορίζοντα της Grande Terre ενώ ένα από τα πιο παραδεισένια μέρη του νησιού είναι το Ngouja’s Point, όπου τα δέντρα μπαομπάμπ καλύπτουν όλη την παραλία. Όταν το νερό είναι ψηλά, την ώρα που ανεβαίνει η στάθμη του νερού, οι θαλάσσιες χελώνες έρχονται να βρουν τροφή στον πλούσιο βυθό. Κατά μήκος του δρόμου από χωριό σε χωριό, μικρά παιδιά χαιρετούν τους τουρίστες με ένα πλατύ χαμόγελο. Αν και οι ντόπιοι δεν μιλούν καλά γαλλικά, ωστόσο δεν διστάζουν να κάνουν γνωριμίες με τους τουρίστες και να τους καλούν στις διάφορες τελετουργίες τους.
Με το πέρασμα των αιώνων η ισλαμική θρησκεία εδραιώθηκε στο νησί, κληρονομιά από τους πρώτους άραβες αποίκους και κυριαρχεί στην καθημερινή ζωή. Οι τοπικές μικρές κοινωνίες έχουν το δικαίωμα να διατηρούν τα έθιμα και τις αρχές του ισλαμισμού (ισχύει ακόμη η πολυγαμία), αν και ορισμένες φορές έρχονται σε αντίθεση με την μοντέρνα και καταναλωτική κοινωνία, οι συνήθειες της οποίας συχνά έχει επιπτώσεις στις παραδόσεις. Νέες αξίες και νέες αλήθειες μεταβιβάζονται στους νέους κυρίως μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, επιδρώντας με αυτό τον τρόπο στη ζωή και τις συνήθειες του τόπου.
Λίγη ιστορία…
Πριν από εννέα εκατομμύρια χρόνια το Mayotte, ο αρχαιότερος τόπος στο αρχιπέλαγος των Κομόρες, γεννήθηκε μετά από έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα, σαν από ένα καπρίτσιο της φύσης. Η λίμνη Dziani με τα γαλαζοπράσινα νερά βρίσκεται στο κέντρο ενός κρατήρα, που μοιάζει με ένα πλήρη κύκλο. Η ακτογραμμή διαβρώθηκε από τη βροχή, το νερό και τον αέρα και κατά μήκος των δαντελωτών ακτών άρχισαν να συγκεντρώνονται κοράλλια, που σιγά σιγά δημιούργησαν ένα μεγάλο ύφαλο. Το νησί έμοιαζε να βουλιάζει κάτω από το ίδιο του το βάρος. Τα κοράλλια, καθώς χρειάζονται φως για να διατηρηθούν στη ζωή πάλευαν να κρατηθούν στην επιφάνεια, δημιουργώντας έναν τεράστιο κοραλλιογενή ύφαλο. Λίγο αργότερα, μια νέα ηφαιστειακή δραστηριότητα δημιούργησε το Petit Terre, το μικρότερο νησί. Είκοσι χιλιάδες χρόνια πριν, η επιφάνεια της θάλασσας μειώθηκε λόγω της κάλυψης των πόλων με πάγους και της δημιουργίας παγετώνων. Η λίμνη άδειασε και τα ποτάμια άρχισαν να λαξεύουν τα βράχια από κοράλλια. Ξαφνικά, η θερμοκρασία ανέβηκε πάλι και ο πλανήτης ξαναζεστάθηκε. Κατά συνέπεια και το ύψος των νερών του ωκεανού ανέβηκε. Τα κοράλλια ξαναζωντάνεψαν και ανέλαβαν πάλι το έργο του σχηματισμού του σημερινού υφάλου. Τα στόμια των ποταμών μετατράπηκαν σε πλεύσιμα περάσματα. Αυτή η πολυτάραχη γεωλογική ιστορία έχει σαν αποτέλεσμα την πλούσια τροπική υποθαλάσσια χλωρίδα που κοσμεί τον βυθό, ενώ τα διαφορετικά οικοσυστήματα εκτείνονται σε 1.000 τετ. χλμ. έκταση, φτάνοντας πολλές φορές τα εννέα μέτρα βάθος.
Παράλληλα με τον πλούτο των κοραλλιών και των θαλάσσιων φυτών που κοσμούν τον εκτενή βυθό, υπάρχει και μια τεράστια ποικιλία θαλάσσιων ζώων που χαρακτηρίζεται από ετερογένεια και ποικιλία. Καρχαρίες κολυμπούν πλάι στις φάλαινες και τα δελφίνια, ενώ η πλουσιότερη βιοποικιλότητα αφορά τα μικρότερα ψάρια που πολύχρωμα και ξεχωριστά μοιάζουν να έχουν βγει από καρναβάλι. Μέσα από το πέρασμα των αιώνων το Mayotte ανακηρύχθηκε ως ο παράδεισος των δυτών, στις προστατευόμενες περιοχές. Ο μεγαλύτερος εχθρός του νησιού είναι η διάβρωση του βυθού από τη μόλυνση που καταστρέφει τα κοράλλια. Αρκετά σημεία γύρω από τις ήδη πυκνοκατοικημένες περιοχές του Mamouzdou έχουν μετατραπεί σε τεράστιες υποθαλάσσιες ερήμους. Η ανάπτυξη του τουρισμού σε άμεση σύνδεση με την κατάδυση αποτελεί το καλύτερο εχέγγυο για την διάσωση της μοναδικής αυτής κληρονομιάς. Στις 2 Ιουλίου 2000 ο πληθυσμός ζήτησε με ψήφισμα μεγαλύτερη ενσωμάτωση με τη Γαλλία και οι διαδικασίες δημιουργίας μιας εξ’ ολοκλήρου γαλλικής υπερατλαντικής αποικίας αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2010.
Στην κυριαρχία της φύσης…
Παράδεισος για κάθε φυσιολάτρη είναι το Mayotte, που παραμένει μακριά από πληθυσμιακές εκρήξεις και μαζικές αλλαγές. Είναι ένας μικρούλης κόσμος μεταξύ του μεγάλου νησιού της Μαδαγασκάρης και της γιγαντιαίας Αφρικανικής Ηπείρου, που προσφέρει μια μεγάλη ποικιλία γηγενούς χλωρίδας και πανίδας. Baobab, δέντρα τουλίπας ( liriodendron tulipifera), takamaka, catalpa, φυτρώνουν τόσο στα ξηρά όσο και στα υγρά δάση από νότο προς βορρά. Υπέροχες ορχιδέες σε πάνω από 50 είδη, βανίλια, εξωτικά δέντρα, μπανανιές, μάνγκο, αλλά και πολλά άλλα σπάνια είδη καλύπτουν τα πλούσια εδάφη του νησιού. Όσο αφορά το ζωικό βασίλειο, συναντά κανείς αρκετά σπάνια είδη ζώων, όπως το μικρό και πανέξυπνο maki (είδος κερκοπιθήκου), που δεν διστάζει να πλησιάσει κοντά στους επισκέπτες, ιδιαίτερα όταν του προσφέρουν φρούτα. Άλλη μια περίεργη ζωική ύπαρξη είναι η roussette, ένα είδος νυχτερίδας που κυκλοφορεί, ωστόσο, και την ημέρα. Εκτός αυτών υπάρχουν πάνω από 35 είδη πτηνών, όπως αλκυόνες (ψαροπούλια), ερωδιοί, τροπικά πουλιά, μόνιμοι κάτοικοι των δασών. Από τα σημαντικότερα θέλγητρα του νησιού είναι τα 157 χιλιόμετρα κοραλλιογενών υφάλων, που περικλείουν μια μεγάλη λιμνοθάλασσα, αφήνοντας μικρά περάσματα απ’ όπου το νερό ενώνεται με τον ωκεανό. 84 παραλίες, με μαύρη, χρυσή και στο χρώμα της ώχρας άμμο καλύπτουν την μεγάλη νήσο Grande Terre. Το γαλάζιο της θάλασσας, το πράσινο των δασών, το χρυσό της άμμου που καλύπτει τους μικρούς ορμίσκους ανάμεσα από μαύρους τείχους λάβας μεταμορφώνουν το ηλιοβασίλεμα και προσφέρουν ένα μοναδικό θέαμα. Μικρά νησάκια είναι διάσπαρτα στη βόρεια και νότια πλευρά του Mayotte, καλυμμένα με λευκή απαλή άμμο μέσα στο βαθύ τιρκουάζ της λίμνης. Τα mangroves (θάμνοι rhizophora mangle) καλύπτουν περίπου το 25% της επιφάνειας, προσφέρουν μια εξαιρετική φυσική άμυνα κατά της μόλυνσης της λίμνης και εξασφαλίζουν την επιβίωση σπάνιων θαλάσσιων ειδών, που εδώ βρίσκουν ασφάλεια και ηρεμία. Εδώ μπορεί κανείς να παρατηρήσει από κοντά και τις φωλιές αρκετών πτηνών.
Το βάθος της λιμνοθάλασσας σε ορισμένα μέρη φτάνει τα 70 μέτρα, ενώ πάνω από 4 χιλιόμετρα χωρίζουν την ακτή από τον κοραλλιογενή ύφαλο, κάνοντας τη λίμνη να μοιάζει με εσωτερική θάλασσα. Μακριά από την ορμή του Ινδικού Ωκεανού, η λιμνοθάλασσα είναι το καταφύγιο για φάλαινες, δελφίνια, αγελάδες-της-θάλασσας (Dugong), θαλάσσιες χελώνες που φτάνουν μέχρι και 200 κιλά, και πολλά άλλα θαλάσσια είδη που διάλεξαν – και με το δίκιο τους – την προστασία ανάμεσα σε αυτά τα φυσικά τείχη. Έτσι, στο φυσικό αυτό ενυδρείο θα βρείτε να κολυμπούν χιλιάδες πολύχρωμα μικρά ψάρια, ανάμεσα σε κοράλλια, γεγονός που μεταμορφώνει το βυθό σε πολύχρωμο παράδεισο κατάδυσης. Ένα από τα ομορφότερα θεάματα στη φύση είναι οι φάλαινες που κολυμπούν μαζί με τα μικρά τους και τα μαθαίνουν τις βασικές γνώσεις επιβίωσης στον ωκεανό, πριν το μακρινό ταξίδι στις αρκτικές θάλασσες. Τα χιλιάδες δελφίνια μέσα και έξω από τη λιμνοθάλασσα θα χαρούν να κολυμπήσουν πλάι σας και να «τραγουδήσουν» για εσάς με το μοναδικό τρόπο που μόνο αυτά γνωρίζουν. Δεν θα χρειαστεί να ψάξετε να τα βρείτε. Θα σας βρουν αυτά, με το μοναδικό τρόπο που γνωρίζουν και θα σας προσφέρουν αξέχαστες στιγμές. Οι θαλάσσιες χελώνες θα βρουν εδώ το κατάλληλο έδαφος για να γεννήσουν τα αβγά τους, ενώ υπολογίζεται ότι από τα 150 περίπου αυγά που θα γεννηθούν μόνο μία θηλυκή θα φτάσει την ενηλικίωση! Δεδομένου ότι στις ακτές του νησιού επωάζονται περίπου 5000 αυγά, οι επιστήμονες βλέπουν θετική την διαιώνιση του είδους, αλλά οι υπερασπιστές του περιβάλλοντος επαγρυπνούν ώστε το νούμερο αυτό να μην μειωθεί.
Για να ανακαλύψει κανείς τι πραγματικά κρύβει ο παράδεισος του Mayotte δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από την πεζοπορία! Αρκετά μονοπάτια οδηγούν σε εξαιρετικά πανοράματα, περίεργους σχηματισμούς βράχων, έναν μεγάλο δασικό πλούτο, διάφορα είδη χλωρίδας και πανίδας και πάνω απ΄’ όλα, τους φιλικούς και ζεστούς κατοίκους….
Εκατόν τριάντα χιλιόμετρα καλύπτει το Μεγάλο Μονοπάτι που διασχίζει το νησί απ’άκρη σ’άκρη, σε δώδεκα σταθμούς. Κάθε ένας από τους δώδεκα σταθμούς είναι διαφορετικός και προσφέρει διάσχιση ανάμεσα σε φυτείες, πηγές και ρυάκια, πυκνά δάση, παραλίες και χωριά. Το κάθε δρομολόγιο φέρει τη δική του ονομασία, όπως το Turtle Trail στο Salizey, που διασχίζει ένα δάσος από τεράστια δέντρα μπαομπάμπ, ερημικές παραλίες και τέλος καταλήγει στο μυστικό σημείο όπου οι χελώνες έρχονται να αφήσουν τα αυγά τους. Η διαδρομή μέσα από το Chiconi διασχίζει τα χωράφια βανίλιας, όπου το άρωμα πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα, μέχρι το εργοστάσιο παραγωγής βανίλιας στο Coconi, όπου θα μάθετε πως οι πράσινοι καρποί της vanilla planifolia μαζεύονται και ετοιμάζονται για την αγορά. Αν προτιμάτε κάτι στο πιο εξωτικό, ένα διαφορετικό μονοπάτι θα σας οδηγήσει στο ylang-ylang με το πλούσιο και ξεχωριστό άρωμα…
Ο πλούτος του Mayotte δεν περιορίζεται μόνο στη φύση. Επεκτείνεται στον πολιτισμό και τις πολλές επιρροές από Αφρική, Περσία, Άπω Ανατολή, Μαδαγασκάρη, Ευρώπη, Αραβία που επηρέασαν το νησί κατά τη διάρκεια των ετών. Μια νέα εγχώρια μορφή Ισλάμ δημιουργήθηκε και η θρησκεία είναι σήμερα πανταχού παρούσα σε κάθε έκφανση της καθημερινής ζωής. Η θέση της γυναίκας είναι ιδιαίτερα σημαντική. Κατέχουν γη και σπίτια, είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση του νοικοκυριού, συμμετέχουν στην πολιτική και βοηθούν στην σταθερότητα της οικονομικής ζωής του νησιού. Η παράδοση μεταφέρεται από στόμα σε στόμα, από τους δασκάλους και γεροντότερους, αφού η κληρονομιά δεν είναι καταγεγραμμένη σε κανένα κείμενο. Το ίδιο και οι τεχνικές ψαρέματος, καλλιέργειας και οικιακής οικονομίας που περνούν έτσι από γενιά σε γενιά. Όσο για την καλλιέργεια του ylang-ylang το Mayotte συνεχίζει μέχρι σήμερα τις ίδιες μεθόδους όπως πριν από αιώνες και είναι περήφανο για την κληρονομιά αυτή, αλλά και για κάθε στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς που διατηρείται μέχρι σήμερα ζωντανή.
Το άρωμα του ylang-ylang είναι εκείνο που χαρακτηρίζει το νησί και που δικαιωματικά του έχει δώσει το όνομα «το νησί των αρωμάτων». Από όλα τα άνθη που πλημμυρίζουν με το άρωμά τους το νησί, εκείνο που είναι πιο έντονο είναι του ylang-ylang. Τα περισσότερα από τα αρώματα έχουν εξασθενήσει στο γαλλικό νησί του αρχιπελάγους των Comores. Η μεγάλη παραγωγή σε καφέ, πιπέρι, γαρύφαλλο, μοσχοκάρυδο, έχουν πλέον παραμεληθεί, τα μυστικά της βανίλιας και της κανέλας είναι εμπιστευτικά, τα αποστάγματα βασιλικού και του βοτάνου cymbopogon nardus (citronelle) μοιάζουν να ανήκουν στο παρελθόν. Μόνο το άρωμα των φρεσκοκομμένων ανθών του ylang-ylang γεμίζει την ατμόσφαιρα του πρωινού, πολύ νωρίς, πριν ακόμη ο τροπικός ήλιος το κάνει να εξασθενήσει. Το ίδιο άρωμα ξαναέρχεται με το ελαφρύ αεράκι του δειλινού, χαϊδεύοντας τις φυτείες στο εσωτερικό του μεγαλύτερου νησιού Grande Terre. Το ylang-ylang, το άρωμα των αρωμάτων - cananga odorata για τους βοτανολόγους- έφτασε στο νησί στις αρχές του 20ου αιώνα. Εκείνη την εποχή η Reunion ειδικευόταν στην απόσταξη των λουλουδιών και τη δημιουργία αρωμάτων, όπως και τα γειτονικά αποικιακά νησιά στο αρχιπέλαγος, με μεγάλη επιτυχία. Έναν αιώνα αργότερα το ylang-ylang βρίσκεται ακόμη εκεί, ενώ οι τεχνικές παραγωγής και καλλιέργειας δεν έχουν αλλάξει σχεδόν καθόλου από την εποχή των πρωτοπόρων.
