H ελληνική μυθολογία έκανε πασίγνωστο αυτό το νησί ως «Νησί των Λωτοφάγων». Τα μελένια αρωματικά φρούτα μέθυσαν τους ναύτες του Οδυσσέα, όταν το καράβι έφτασε εδώ μετά από τρικυμία. Μπορεί το άνθος του λωτού να μην υπάρχει πλέον, όσο και αν το ψάξετε, αλλά η σαγήνη παραμένει. Η Τζέρμπα, επίπεδη με ψηλότερο σημείο της να φτάνει μόλις τα 55 μ. υψόμετρο, μοιάζει με έναν πλωτό κήπο, που αναδύεται μέσα από τη Μεσόγειο και παίρνει την πιο περίοπτη θέση, μοναδικός κρίκος με την Αφρική και πύλη προς τη Σαχάρα. Oι πολύ καλές υποδομές αλλά και οι εξαιρετικά καλές τιμές την κατατάσσουν σε απόλυτο value-for-money προορισμό.
Όμοια με τον Οδυσσέα, που αν και μυθολογικά ήταν ο πρώτος «τουρίστας» στο νησί των Λωτοφάγων, έτσι και οι σύγχρονοι ταξιδιώτες μαγεύονται από την ανεπιτήδευτη ομορφιά του φιλικού και φιλόξενου νησιού της Τυνησίας. Ο λόγος για τον οποίο έχει χαρακτηριστεί ως "το Νησί της Λησμονιάς" δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί. Τα ασπροβαμμένα σπίτια που λάμπουν κάτω από τον ήλιο, ο γαλανός ξάστερος ουρανός, η ετήσια ηλιοφάνεια, οι καθαρές συνοικίες, τα ανθισμένα παρτέρια και οι απέραντοι κήποι από οπωροφόρα δέντρα, είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία που σε μεταφέρουν σε έναν άλλο κόσμο, όπου πραγματικά ξεχνάς την καθημερινότητα και απλά απολαμβάνεις... Το πρωί, τις πολύβουες αγορές και τα παζάρια... Το μεσημέρι, το χαλάρωμα στην παραλία.. Το απόγευμα τη βόλτα στα σουκς και το χάζι στις αγορές... Και το δειλινό, αχ αυτό το δειλινό... Καθισμένοι στην παραλία, απολαμβάνοντας έναν ήλιο πορτοκαλοκόκκινο, με τις φιγούρες των ψαράδων να απλώνουν τα δίχτυα και την ατάραχη θάλασσα να χάνεται στο βάθος του ορίζοντα, σκέφτεσαι ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος καλύτερος τρόπος για να κλείσει η ημέρα.
Μακρόχρονη είναι η ιστορία του νησιού. Την περίοδο των Φοινίκων και Ρωμαίων, η κύρια πόλη ήταν γνωστή με το όνομα «Meninx» και τα ερείπιά της βρίσκονται στον 6 χλμ. μήκους ρωμαϊκό επίχωστο διάδρομο πάνω από το νερό, που συνδέει το νησί με την ενδοχώρα. Μετά τη μουσουλμανική κυριαρχία, η Τζέρμπα έγινε το καταφύγιο της ισλαμικής αίρεσης των Χαριζιτών μουσουλμάνων (είναι η τρίτη και μικρότερη ομάδα μουσουλμάνων). Στη διάρκεια του Μεσαίωνα αντιστάθηκε στους ισχυρούς και ανηλεείς κυβερνήτες της Μεσογειακής Ευρώπης. Από τον 12ο μέχρι τον 16ο αιώνα, οι θαρραλέοι κάτοικοι του νησιού της λησμονιάς, οι ατρόμητοι Βέρβεροι, πολεμούσαν διαρκώς, συνήθως κατά των Ισπανών ή ενάντια των ενωμένων βασιλέων της Χριστιανοσύνης. Κατακτήθηκαν δύο φορές από το Νορμανδικό Βασίλειο της Σικελίας (1135-1158 & 1284- 1333) και δύο από τους Ισπανούς (1521- 1524 & 1551- 1560). Σήμερα, το επίπεδο νησί των 614 τετ. χλμ. - λίγο μικρότερο σε έκταση από το νησί της Κέρκυρας- ανοικτά των νοτιοανατολικών ακτών της Τυνησίας, στον κόλπο Γκαμπές και κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη, κατοικείται από 145.000 άτομα, απόγονους Βερβέρων στην πλειοψηφία. Στα 133 χλμ. ακτών της συναντάμε παραλίες με λευκή άμμο, αγκαλιασμένες από τα ζεστά γαλανά νερά της Μεσογείου. Βρισκόμαστε στο μοναδικό νησί στα ανοικτά των ακτών της Βορείου Αφρικής, που αποτελεί σύνδεσμο με την απέραντη ήπειρο, εδώ όπου η Μεσόγειος ενώνεται με την απεραντοσύνη της Σαχάρας.
Μια απέραντη όαση ανακαλύπτει κανείς με το που φτάνει εδώ. Περισσότερες από 1.000.000 χουρμαδιές και 500.000 ελαιόδεντρα, πολλά από τα οποία άνω των 3.000 ετών, και μικρές φυτείες με ροδακινιές, συκιές, αμπελώνες, εσπεριδοειδή. Πουθενά, όμως, προς απογοήτευση των απανταχού επισκεπτών, ο λωτός, που έκανε τόσο διάσημο το νησί. Εδώ, ανάμεσα σε αυτές τις φυτείες που ποτίζονται από 2.700 πηγάδια, αναδύονται μικρά χωριά και οικισμοί, με τα χαρακτηριστικά σπίτια που ονομάζονται "menzels". Πρόκειται για οικήματα με στρογγυλούς θόλους βαμμένους σε έντονο λευκό χρώμα και διακοσμημένους με γαλάζιες λεπτομέρειες από σφυρήλατο σίδηρο στις πόρτες και τα παράθυρα. Στο εσωτερικό αίθριο, οι αυλές είναι γεμάτες δέντρα και λουλούδια. Ανάμεσα σε αυτές τις κατοικίες, πάνω από 200 τζαμιά, ορισμένα κτισμένα σαν φρούρια για να αντιμετωπίζουν τους εισβολείς, συνθέτουν ένα αρχιτεκτονικό σύνολο που κάνει τη Τζέρμπα να ξεχωρίζει.
Την παραδοσιακή εικόνα του νησιού συμπληρώνουν οι φιλόξενοι κάτοικοι. Θα τους συναντήσουμε στις αγορές, στα σουκ, στα στενά σοκάκια, στους μικρούς οικισμούς της περιήγησής μας. Οι γυναίκες φορούν τη fouta, λευκή κελεμπία με οριζόντιες πορτοκαλί μεταξωτές ρίγες ή το houli, με πολύχρωμα καρό σχέδια και οι άνδρες τη jebba, φαρδιά και μακριά τουνίκ με μεταξωτά κεντήματα στο λαιμό ή τη γκρι λινή blousa, ενώ το κεφάλι καλύπτεται με ψάθινο καπέλο ή την κόκκινη chechia. Εργάζονται σκληρά, άλλοτε καλλιεργώντας τη γη και άλλοτε συνεχίζοντας κάποια προγονική τέχνη, όπως την καλαθοπλεκτική, την αγγειοπλαστική, την αργυροχοΐα, τη χρυσοχοΐα, την υφαντουργία. Στο διάλειμμα από την εργασία, κάθονται στη σκιά του καφενέ, καπνίζουν shisha (ναργιλέ), πίνουν τσάι και παίζουν σκάκι ή ντόμινο.
Πρωτεύουσα της Τζέρμπα είναι το Houmt Souk, 108 χλμ. ανατολικά του Γκαμπές. Houmt-Souk σημαίνει κεντρική αγορά και με τους μόλις 60.000 κατοίκους του, αποτελεί την πρωτεύουσα και ένα από τα γραφικότερα σημεία της Τυνησίας. Το Houmt Souq είναι το μοναδικό μέρος που θα μπορούσε να διεκδικήσει τον τίτλο της πόλης αν και οι κάτοικοί του δεν είναι πολλές χιλιάδες. Βρίσκεται κοντά στη θάλασσα, περιτριγυρισμένο από όμορφες και πολύβουες αγορές, μια από τις οποίες είναι κλειστή. Οι πλατείες είναι γεμάτες με υπαίθρια καφέ όπου απολαμβάνουν το τσάι τους ντόπιοι και τουρίστες μαζί. Το Houmt Souq διαφέρει πολύ από άλλες πόλεις της χώρας. Ένα από τα ομορφότερα στοιχεία του είναι τα fοndouk (καραβάν σεράι), πανδοχεία των μεσαιωνικών ισλαμικών πόλεων, διώροφα ή τριώροφο, με δωμάτια γύρω από μια κεντρική αυλή (αίθριο) γεμάτη ανθισμένα λουλούδια, που στο παρελθόν παρείχαν διαμονή στους έμπορους που ταξίδευαν, άλλοι για εμπόριο αλατιού και φρούτων, άλλοι για ελαιόλαδο, κεραμικά και παραδοσιακά υφάσματα, αλλά και ως αποθηκευτικοί χώροι για τρόφιμα και ζώα. Σήμερα, συνεχίζουν να λειτουργούν ως ξενώνες, όπως το Arischa, προσφέροντας με ελάχιστο κόστος μια εξαιρετική εμπειρία στον ταξιδευτή.
Η καλοδιατηρημένη πόλη αναπτύσσεται γύρω από την περιοχή των σουκς, με τις υπαίθριες αγορές που σφύζουν από ζωή και κίνηση. Χειροτεχνήματα, πήλινα, χειροποίητα χαλιά και κιλίμια, κοσμήματα, αρώματα, σφουγγάρια, περιμένουν τους επίδοξους αγοραστές. Δύο από τις πιο συνηθισμένες στάσεις των επισκεπτών είναι το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης & Παράδοσης, με παραδοσιακές ενδυμασίες και κοσμήματα, και το ιστορικό φρούριο Borj el-Kebir, ένα αραβικό φρούριο του 15ου αιώνα. Το Borj el-Kebir, που μερικές φορές αναφέρεται και ως Borj Ghazi Mustapha, πέρασε από πολλά χέρια στη διάρκεια της ζωής του. Το πρώτο οχυρό κτίστηκε από Ρωμαίους, αλλά ήταν ο βασιλιάς της Σικελίας, Roger de Lluria, που διέταξε την κατασκευή του πρώτου οχυρού το 1289. Το 1560, οι Ισπανοί εκδιώχθηκαν από τις δυνάμεις των Οθωμανών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πλάκα που σηματοδοτεί το σημείο όπου στον παρελθόν είχαν στηθεί σε πυραμίδα τα κρανία 5.000 Ισπανών που είχαν χάσει τη ζωή τους. Το μεγαλύτερο τμήμα του φρουρίου κτίστηκε εκ νέου από τους Οθωμανούς τον 15ο αιώνα, από το Σουλτάνο της Τύνιδας Abou Farès.
Γνωριμία με το υπόλοιπο νησί και τους μικρότερους οικισμούς
Αφήσαμε την τουριστική ζώνη για να γνωρίσουμε τις μικρές εκπλήξεις που επιφύλασσε το νησί. Αν και το Houmt-Souk υπερισχύει, ωστόσο κάθε μικροσκοπική πόλη έχει το δικό της χαρακτήρα, όπως το Mahboubine, με τις υπέροχες εσωτερικές αυλές των σπιτιών (αίθρια), το Midoun, γνωστό για τους χορευτές του παλιού αφρικανικού χορού «Gougou», το Sedouikech, φημισμένο για τα χειροποίητα καλάθια ψαρέματος, τα καπέλα από άχυρο και τα φίμωτρα για καμήλες, το El- May με την πολύχρωμη αγορά και το πιο φωτογραφημένο τζαμί στη Τζέρμπα, η Fatou, όπου κατασκευάζονται χειροποίητα καλάθια και χαλάκια, η Guellala, κέντρο χειροποίητων κεραμικών. Το Midoun, δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Τζέρμπα, είναι η «πόλη του ελαιόλαδου», με πολλά υπόγεια ελαιοτριβεία να διατηρούνται από το παρελθόν. Ένα από αυτά έχει ανακαινιστεί και είναι ανοικτό για το κοινό. Αν και λιγότερο εξωτικό σήμερα, η καμήλα που κινούσε το ελαιοτριβείο έχει αντικατασταθεί από μηχανήματα.
Πολλά τζαμιά βρίσκονται διάσπαρτα στο νησί, με πιο χαρακτηριστικό το Jama' Tajdid, ένα μικρό τζαμί σε ειδυλλιακή τοποθεσία ανάμεσα σε φυτείες. Αλλά και το 500 ετών τζαμί "Μοναχικό Τζαμί", στην παραλία, κοντά στη θάλασσα, ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα, που στην πλειοψηφία τους βρίσκονταν στο κέντρο του οικισμού, ενώ περιβάλλεται από φοινικόδεντρα και θάλασσα. Αν και τα παραπλήσια σπίτια και ένα άχαρο βενζινάδικο χαλάνε την ειδυλλιακότητα του τοπίου, ωστόσο με λίγη φαντασία, η φασαρία εξαφανίζεται και το γαλήνιο πρόσωπο της Τζέρμπα κάνει την εμφάνισή του.
Στο χωριό El May, με τη μικρή αλλά γραφική αγορά, θα συναντήσουμε άλλο ένα μικρό αλλά όμορφο στην απλότητά του τζαμί, της Τουρκάλας Μητέρας. Ο μιναρές δεν ξεπερνά τα 5-6 μέτρα και όλο το κτίριο είναι βαμμένο σε απαλό λευκό, όμοια με τούρτα βανίλια. Επόμενος σταθμός, η Guellala. Μην σας παραπλανήσουν τα μαγαζάκια αναμνηστικών που θα δείτε στον κεντρικό δρόμο. Τον περισσότερο καιρό η απομονωμένη Guellala δεν έχει πολλούς τουρίστες. Πέραν της μειονότητας των χαριζιτών μουσουλμάνων, που είναι ιδιαίτερα απομονωμένοι από τον κόσμο, οι κάτοικοι σε αυτή την περιοχή είναι ιδιαίτερα φιλόξενοι. Τα μαγαζάκια είναι πολύχρωμα βαμμένα. Θα συναντήσετε εργαστήρια αγγειοπλαστικής και θα δείτε την τέχνη των ντόπιων, που εργάζονται μέχρι σήμερα συντηρώντας την πολύτιμη πατρογονική τεχνογνωσία.
Δύο οικισμοί, η Hara Kebira και Hara Seghira μαρτυρούν την παρουσία της εβραϊκής κοινότητας στο νησί. Στη Hara Kbira υπάρχουν κάπου 11 συναγωγές και 1.000 Εβραίοι, που αποτελούν μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Ο περίπατος αναδεικνύει σπίτια με πόρτες που φέρουν το μπλε χρώμα για το "κακό μάτι", από ψάρια, χέρια ή λυχνοστάτες. Στην περιοχή επισκεπτόμαστε τη Ghriba, με την αρχαιότερη συναγωγή στον κόσμο – αντίγραφο του Ναού του Σολομώντα- και το παραπλήσιο μοναστήρι τα θεμέλια του οποίου ανάγονται το 584 π. Χ. Η συναγωγή της Ghriba είναι το κυρίως κέντρο των Εβραίων στη Βόρειο Αφρική. Εδώ είναι που μια πέτρα έπεσε από τον Παράδεισο και όπου πραγματοποιούνταν θαύματα όταν κάποτε ιδρύθηκε ένα ιερό. Ιερός τόπος για πάνω από 1.400 χρόνια, ωστόσο τα κτίρια των ημερών μας δεν είναι πάνω από 75 ετών. Το μεγαλύτερο μέρος της κατασκευής ήταν πανδοχείο για προσκυνητές. Είσοδος στη συναγωγή επιτρέπεται από μη Ιουδαίους, αν κάνουν μια μικρή προσφορά (χρηματική) και για τους άνδρες να φορούν το παραδοσιακό κάλυμμα κεφαλής kippah. Το εσωτερικό είναι ελάχιστα πιο ενδιαφέρον από το εξωτερικό, ενώ κοντά στο χωριό Erriadh φυλάσσεται ένα από τα παλαιότερα Torah ("Μωσαϊκός Νόμος").
Τελευταία στάση του οδοιπορικού, το Ajim, ένα μικρό ψαροχώρι στα νότια του νησιού, απ' όπου περνά κανείς με φεριμπότ στην ενδοχώρα. Τα χταπόδια του Ajim δεν μαθαίνουν το μάθημά τους. Κάθε βράδυ βρίσκουν καταφύγιο στα όμορφα, σκοτεινά πιθάρια που βρίσκουν στο βυθό. Ποτέ δεν επιστρέφουν στη φωλιά τους. Τα κεραμικά αυτά πιθάρια, βλέπετε, στο μικρό λιμάνι του ψαράδικου οικισμού Ajim, είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος ψαρέματος. Οι ψαράδες, τα βυθίζουν στη θάλασσα το βράδυ, για να παγιδέψουν τα χταπόδια και να τα ψαρέψουν με ευκολία το πρωί. Άλλο ένα είδος που φέρνει εισόδημα στους ντόπιους είναι η σπογγαλιεία, με σφουγγάρια υψηλής ποιότητας από τον πυθμένα της θάλασσας, που όμως πωλούνται σε αρκετά τσιμπημένες τιμές στο Houmt Souq.
Εκτός από τα χωριά που αξίζει να γνωρίσει κανείς, δύο ακόμη ατραξιόν συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον. Η μία είναι το θεματικό Πάρκο Djerba Explore με τη φάρμα με τους 400 κροκόδειλους και το καζίνο Grand Pasino Djerba – το μεγαλύτερο της Αφρικής, με περισσότερα από 160 μηχανάκια και 18 τραπέζια τυχερών παιχνιδιών, που είναι ανοικτό όλο το 24άωρο. Αν πάλι βρεθείτε στην Τζέρμπα χειμώνα, κατευθυνθείτε προς το Flamingo Point, μια στενή λωρίδα αμμουδιάς που καταλαμβάνεται από δεκάδες ροζ φλαμίνγκο και άλλα αποδημητικά πτηνά και είναι προσπελάσιμη με σκάφος από το λιμάνι.
Πέρα, ωστόσο από την παραδοσιακή εικόνα της Τζέρμπα, εκείνο που είναι πραγματικά αξιόλογο είναι το σύγχρονο πρόσωπο του παραδοσιακού αυτού τόπου. Αναγνωρισμένο ως "Καλύτερος τουριστικός προορισμός για το 2008" από τον αμερικάνικο δικτυακό τόπο tripadvisor.gr χαρακτηρίζεται ως πρώτη επιλογή για τους ταξιδιώτες που επιθυμούν να επισκεφτούν τόπους καθαρούς, παρθένους και που σέβονται το περιβάλλον και τον πολιτισμό τους. Οι αριθμοί είναι πράγματι ενδιαφέροντες για ένα τόσο μικρό νησί. 125 εξαιρετικά πολυτελή ξενοδοχεία, 55.000 κλίνες, εκ των οποίων 2.500 σε παραδοσιακά πανδοχεία, 600.000 επισκέπτες ετησίως -Γάλλοι, Γερμανοί, Τσέχοι και Βρετανοί τουρίστες στην πλειοψηφία-, 17 κέντρα θαλασσοθεραπείας, ποικιλία θαλάσσιων σπορ, συνθέτουν το τουριστικό προφίλ του νησιού, που κατατάσσεται στους πλέον δημοφιλείς προορισμούς της Τυνησίας. Καθώς βρίσκεται στη πύλη προς την Ευρώπη, η "Μικρή Πολυνησία της Μεσογείου", όπως πολλοί την αποκαλούν, συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας να θέλγει τους επισκέπτες και να τους κρατά αιχμάλωτους στα αιθέρια δίχτυα της.
Από τις πλέον διασκεδαστικές και νέες δραστηριότητες, είναι να πάτε βόλτα με πειρατικό πλοίο και να σταματήσετε στο νησί των φλαμίνγκο, προς 19 ευρώ / άτομο ή να οδηγήσετε quad στο δάσος ή στην παραλία, προς € 19 (36 δηνάρια). Φυσικά, η απόλυτη χαλάρωση προσφέρεται στα spa του νησιού, που δεν αφήνουν κανένα αδιάφορο.
